📘⚖️ पालक आणि ज्येष्ठ नागरिकांचे पालनपोषण आणि कल्याण कायदा, २००७ 🧓🏻👵🏻 | पोटगी, मालमत्ता आणि न्यायाधिकारांचा समतोल 🏠⚖️

 📘⚖️ पालक आणि ज्येष्ठ नागरिकांचे पालनपोषण आणि कल्याण कायदा, २००७ 🧓🏻👵🏻 | पोटगी, मालमत्ता आणि न्यायाधिकारांचा समतोल 🏠⚖️

________________________________________

🧩 १) परिचय (Introduction)

पालक आणि ज्येष्ठ नागरिकांचे पालनपोषण आणि कल्याण कायदा, २००७ (Maintenance and Welfare of Parents and Senior Citizens Act, 2007) हा भारतातील वृद्धांना सामाजिक सुरक्षा व आर्थिक आधार देणारा महत्त्वाचा कायदा आहे. वृद्ध व निर्बल व्यक्तींना त्यांच्या मुलांकडून देखभाल व आधार मिळावा यासाठी हा कायदा संमत करण्यात आला आहे. 👥👵🏻🧓🏻

________________________________________

🔍 २) महत्त्व (Key Points)

• ⚖️ विधीचे स्वरूप:

मुलांकडून किंवा कायदेशीर वारसांकडून वृद्ध पालकांना पोटगी मागण्याचा अधिकार मिळतो.

• 🏛️ न्यायाधिकरणांची स्थापना:

विशेष व अपीलीय न्यायाधिकरणांची निर्मिती करण्यात आली आहे.

• 📑 कलम २३(१):

जर मालमत्ता देखभालाच्या अटीवर हस्तांतरित केली आणि त्या अटींचा भंग झाला, तर ते हस्तांतरण शून्य ठरते.

• 📑 कलम २३(२):

नवीन मालकाला दायित्वाची कल्पना असताना देखील देखभाल न केल्यास, ज्येष्ठ नागरिकांना हक्क मिळतो.

• 🛡️ सन्मानपूर्वक जीवनाचा अधिकार:

मुलांनी आपल्या वृद्ध पालकांची काळजी घेणे हे एक कायदेशीर तसेच नैतिक कर्तव्य आहे.

________________________________________

📰 ३) सध्याच्या घडामोडी (Current Updates)

• 🧑‍⚖️ एप्रिल २०२५:

सर्वोच्च न्यायालयाने एका ज्येष्ठ जोडप्याने आपल्या मुलाला घराबाहेर काढण्याच्या याचिकेवर निर्णय देताना, घटनेत महिलांना मिळणाऱ्या संरक्षण हक्कांना महत्त्व दिले.

• ⚖️ DV कायदा आणि ज्येष्ठ नागरिक कायदा यामधील संघर्षाच्या प्रकरणात, न्यायालयाने सांगितले की महिलांचे राहण्याचे हक्क आणि ज्येष्ठांचे मालमत्तेवरील हक्क यामध्ये संतुलन राखणे आवश्यक आहे.

________________________________________

🏥 ४) योजना/कार्यक्रम (Government Schemes/Programs)

१. 🇮🇳 राष्ट्रीय वृद्धजन नीति (National Policy for Older Persons, 1999)

🔹 उद्दिष्ट: वृद्ध व्यक्तींना सामाजिक, आर्थिक, आरोग्य आणि नैतिक आधार प्रदान करणे

🔹 लक्ष्यवर्ग: ६० वर्षांवरील सर्व नागरिक

🔹 अंमलबजावणी: सामाजिक न्याय व सक्षमीकरण मंत्रालयाद्वारे

२. 🏥 राष्ट्रीय वृद्ध आरोग्य सेवा योजना (NPHCE)

🔹 उद्दिष्ट: वृद्धांसाठी आरोग्य सुविधा वाढवणे

🔹 फायदे: प्राथमिक ते तृतीयस्तरीय आरोग्य सेवा उपलब्ध

🔹 अंमलबजावणी: आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय

________________________________________

📜 ५) घटनात्मक संदर्भ (Constitutional References)

• 📘 अनुच्छेद ४१ – राज्यांनी बेरोजगार, वृद्ध, अपंग यांना सार्वजनिक सहाय्य व सामाजिक सुरक्षा उपलब्ध करून द्यावी.

• 📘 अनुच्छेद १५(३) – महिलांसाठी आणि मुलांसाठी विशेष तरतुदी करण्याचा अधिकार.

• 📘 DV Act, 2005 (Protection of Women from Domestic Violence Act, 2005)

👉 संयुक्त घरात महिलांना राहण्याचा हक्क

👉 महिलांचे अधिकार आणि ज्येष्ठांचे मालकी हक्क यामध्ये न्यायिक समतोल आवश्यक आहे.

________________________________________

📌 ६) अतिरिक्त माहिती (Additional Information)

• 📊 NCRB रिपोर्ट (2023) नुसार वृद्धांविरुद्ध गुन्ह्यांमध्ये वाढ झालेली आहे – विशेषतः आर्थिक फसवणूक व दुर्लक्षाचे प्रमाण वाढले आहे.

• 🏠 "Reverse Mortgage" योजना (उलट गहाण): वृद्धांना त्यांच्या घराच्या मूल्याच्या आधारे मासिक उत्पन्न मिळवून देणारी योजना.

👉 परंतु समाजात याविषयी अजूनही जागरूकता कमी आहे.

• 🧑‍⚖️ न्यायालयीन संतुलनाचे उदाहरण:

DV कायद्याच्या आधारे महिलांना राहण्याचा हक्क आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या मालकीच्या संरक्षणाचे अधिकार यामध्ये सामंजस्य आणि समतोल आवश्यक आहे.

________________________