बंगळुरू जवळ एका गावात इसरो ची मोठी सॅटेलाईट ट्रॅकिंग डिश आहे ज्याला Indian Deep Space Network (IDSN) म्हणतात. (see photo)
या सॅटेलाईट ट्रॅकिंग डिश अँटिना चा वापर करून इसरो भारतीय सॅटेलाईट चे ट्रॅकिंग, संदेशवहन करते.
ही अँटिना चंद्रयानला ट्रॅकिंग करण्यासाठी वापरण्यात येते.
सध्या चंद्रावर उतरलेल्या विक्रम लॅन्डर ला विविध दिशेत छोट्या रॉड सारख्या दिसणाऱ्या अँटिना बसवण्यात आल्या आहेत.
त्या पुढील प्रमाणे काम करतात.
वरील चित्रात दाखविल्या प्रमाणे, (see photo)
१] प्रग्यान रोव्हर गाडी चंद्राच्या जमिनीवर फिरत असताना त्याचा कंट्रोल विक्रम लॅन्डर च्या वर लावलेल्या अँटिना द्वारे संदेश देवाणघेवाण करून होतो.
२] प्रग्यान रोव्हर तर्फे आलेला संदेश विक्रम लॅन्डर मार्फत थेट पृथ्वीकडे पाठवला जातो ज्याला वर सांगितल्या प्रमाणे बंगळुरू जवळ असलेली मोठी सॅटेलाईट डिश ग्रहण करते आणि कमांड सेंटर कडे पाठवते ज्या मार्फत सर्व ऑपरेशन्स केली जातात
३] बॅकअप म्हणून २०१९ मध्ये गेलेल्या चंद्रयान २ चा ऑर्बिटर भाग जो अजूनही चंद्राच्या कक्षेत सॅटेलाईट प्रमाणे काम करीत आहे त्याचा वापर केला जातो.
४] पृथ्वीशी थेट संपर्क स्थापित करण्यात अडथळा आल्यास विक्रम लॅन्डर संदेश प्रथम चंद्रयान २ च्या ऑर्बिटर कडे पाठवतो आणि तिथून पुढे तो संदेश पृथ्वीकडे पाठवला जातो आणि त्याद्वारे बॅकअप कम्युनिकेशन होऊ शकते.
संदेशवहन सेन्ड/रिसिव्ह (Two way communication) असे दोन्ही बाजूने होते.
या सर्व संदेशवहनाचे २ मुख्य भाग आहेत.
१] Tracking, Telemetry & Command (TT&C)
यात Tracking म्हणजे रॉकेट उड्डाण केल्यापासून चंद्रावर उत्तरेपर्यंत आणि त्यानंतर च्या सगळ्या स्टेप मध्ये यान नेमके कुठे आहे याची माहितीचे संदेश वहन होते.
Telemetry म्हणजे यानाचे विविध पॅरामीटर उदाहरण - यानाचा वेग, इंधन किती उरले आहे त्याची माहिती, जमिनीपासूनचे अंतर, तापमान, विविध भागातील सेन्सर चे आकडे हे सर्व याद्वारे पाठवले जाते.
Command म्हणजे यानाची उपकरणे सुरु किंवा बंद करणे, रोव्हर गाडी चे सर्व ऑपरेशन्स, फोटो व्हिडीओ काढण्याच्या वेळा हे सर्व या कमांड चॅनेल द्वारे होते. इमर्जन्सी आली तरी सुद्धा याच द्वारे यानाला इसरो सेंटर मधून मॅन्युअल कमांड देऊन कंट्रोल करता येते.
वर सांगितलेले TT&C कम्युनिकेशन हे अतिशय वेगाने करावे लागते कारण प्रत्येक सेकंद यान उडताना महत्वाचा असतो म्हणून हे सर्व लाईव्ह आणि छोट्या डेटा साईज ने होते म्हणून फास्ट असते.
२] डेटा चॅनेल
यानाने घेतलेले फोटो, व्हिडीओ, हाय रिजोल्यूशन मॅपिंग ही सगळी मोठ्या साईझ ची माहिती चे वहन हे डेटा चॅनेल द्वारे होते.
या साठी विक्रम लॅन्डर वर वेगळ्या प्रकारची हाय गेन एंटीना बसवलेली असते जी वेगवेगळ्या दिशेत पॉईंट करून डेटा पृथ्वी किंवा चंद्रयान २ कडे पाठवला जातो.
डेटा साईझ खूप जास्त असल्याने याचे कम्युनिकेशन कमी वेगाने होते,
त्यामुळे लाईव्ह चालू असताना तुम्ही बघत असाल की मधल्या स्क्रिन मध्ये खरे फोटो (actual photos not the computer animation) जे यानाचे येत होते ते एखाद्या स्लाईड शो सारखे स्लो वाटत होते.
डेटा पूर्ण मिळाल्यावर त्याला प्रोसेस करावे लागते आणि मगच पब्लिक साठी रिलीज करता येते. म्हणून नवीन फोटो आपल्याला बघायला मिळण्यासाठी वेळ लागतो.
असे हे संदेशवहन चंद्राचा दिवस असे पर्यंत म्हणजे पृथ्वीचे साधारण १४ दिवस चालू राहील अशी अपेक्षा आहे नंतर तिथे सूर्यास्त झाल्यावर पृथ्वीचे १४ दिवस सोलर पावर मिळणार नाही आणि यानाचे सर्व पार्ट फ्रीझ होऊन बंद पडतील. जे नंतर १४ दिवसानी पुन्हा सूर्य उगवल्यावर जर चालू करता आले आणि पुन्हा सर्व काम सुरु करता आले तर तो इंजिनिअरिंग चा चमत्कारच म्हणावा लागेल.
वरील माहिती आवडल्यास शेअर बटणाचा वापर करून तुमच्या मित्र परिवाराला पाठवा..
